" યા દેવી સર્વભૂતેષુ વિદ્યારૂપેણ સંસ્થિતા। નમસ્તસ્ય નમસ્તસ્ય નમસ્તસ્યાય નમો નમઃ ॥
Saraswati Mata- આ કારણોસર, માતા સરસ્વતીને જ્ઞાનની દેવી માનવામાં આવે છે, તેમની પૂજા કરવાથી વ્યક્તિને સિદ્ધિઓ મળે છે.
લેખકો, કવિઓ, સંગીતકારો સૌ પ્રથમ સરસ્વતીની પૂજા કરે છે. તેઓ માને છે કે આનાથી તેમનામાં સર્જનની ઉર્જા ઉત્પન્ન થાય છે.
માતા સરસ્વતીને જ્ઞાન, સંગીત અને બુદ્ધિની દેવી માનવામાં આવે છે. દેવીપુરાણમાં સરસ્વતીને સાવિત્રી, ગાવત્રી, સતી, લક્ષ્મી અને અંબિકા નામોથી સંબોધવામાં આવ્યા છે. પ્રાચીન ગ્રંથોમાં તેણીને વાગ્દેવી, વાણી, શારદા, ભારતી, વીણાપાણી, વિદ્યાધારી, સર્વમંગલા વગેરે નામોથી શણગારવામાં આવી છે. તે તમામ શંકાઓને દૂર કરનાર અને શાણપણનું મૂર્ત સ્વરૂપ છે. તેમની પૂજા કરવાથી તમામ પ્રકારની સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. તે સંગીતશાસ્ત્રના પ્રમુખ દેવતા પણ છે. તાલ, સ્વર, લય, રાગ-રાગિણી વગેરે પણ આમાંથી ઉત્પન્ન થયા છે.તેને સાત પ્રકારના સ્વરો દ્વારા યાદ કરવામાં આવે છે, તેથી તેને સ્વરાત્મિકા કહેવામાં આવે છે.
તેણીનું નામ સરસ્વતી રાખવામાં આવ્યું છે કારણ કે તેણી સપ્તવિધ સ્વરોનું જ્ઞાન આપે છે. વીણાવાદિની સરસ્વતી સંગીતમય અને આનંદમય જીવન જીવવાની પ્રેરણા છે. વીણા વગાડવાનું શરીર સાધનને સંપૂર્ણ સ્થિરતા પ્રદાન કરે છે. આમાં શરીરના દરેક અંગ ગૂંથાઈ જાય છે અને સમાધિ અવસ્થા પ્રાપ્ત કરે છે. સમા સંગીતના તમામ નિયમો અને નિયમો એક જ વીણામાં અંકિત છે. માર્કંડેય પુરાણમાં કહેવાયું છે કે રાજા અશ્વતાર અને તેમના ભાઈ કાંબલે સરસ્વતી પાસેથી સંગીતના પાઠ મેળવ્યા હતા.
વાક (વાણી) સત્વગુણી સરસ્વતીના રૂપમાં પ્રગટ થયા. સરસ્વતીના તમામ અંગો સફેદ છે, જેનો અર્થ છે કે સરસ્વતી સત્વ ગુણ પ્રતિભાનું સ્વરૂપ છે. આ ગુણની પ્રાપ્તિ એ જીવનનું લક્ષ્ય છે. કમળ ગતિશીલતાનું પ્રતીક છે. તે સંપૂર્ણ જીવન જીવવાની પ્રેરણા આપે છે. હાથમાંનું પુસ્તક આપણને બધું જાણવાનું, બધું સમજવાનું શીખવે છે.
દેવી ભાગવત અનુસાર સરસ્વતીની પૂજા બ્રહ્મા, વિષ્ણુ, મહેશ દ્વારા કરવામાં આવે છે. જે વ્યક્તિ દેવી સરસ્વતીની પૂજા કરે છે તે તેના વાહન હંસ જેવા ગુણો, જેમ કે અમૃત, દૂધ અને વિવેક આપમેળે પ્રાપ્ત કરે છે. માઘ મહિનામાં શુક્લ પક્ષની પંચમીના રોજ બસંત પંચમીનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે, ત્યારબાદ સંપૂર્ણ વિધિપૂર્વક દેવી સરસ્વતીની પૂજા કરવાની પરંપરા છે. લેખકો, કવિઓ, સંગીતકારો સૌ પ્રથમ સરસ્વતીની પૂજા કરે છે. તેઓ માને છે કે આનાથી તેમની અંદર સર્જનની ઉર્જા ઉત્પન્ન થાય છે.
આ ઉપરાંત દેવી સરસ્વતીની પૂજા કરવાથી મનના રોગો, દુઃખ, ચિંતાઓ અને સંચિત વિકારો પણ દૂર થાય છે. આમ, માનવ કલ્યાણનું સર્વગ્રાહી તત્વજ્ઞાન વીણાધારિણી, વીણાવાદિની મા સરસ્વતીની ઉપાસનામાં સમાયેલું છે. નિરંતર અભ્યાસ એ સરસ્વતીની સાચી ઉપાસના છે. યાજ્ઞવલ્ક્ય વાણી સ્તોત્ર, વસિષ્ઠ સ્તોત્ર વગેરેમાં સરસ્વતીની ઉપાસનાનું વિગતવાર વર્ણન છે.
